Jak prawidłowo pobrać wymaz
Kryteria poboru próbki powinny być oparte na zasadach ograniczających ryzyko przypadkowego nadkażenia oraz odnosić się do oczekiwanego stopnia wykrywalności mikroorganizmów na zanieczyszczonych powierzchniach, gdy badanie czystości odnosi się do specyficznych etapów produkcji albo efektywności całego procesu. Bezwzględnie należy zachować każdorazowo identyczną procedurę poboru próbki w punkcie testowym, aby wynik był miarodajny i możliwy do porównania z poprzednimi.
Miejsce poboru
Mikroorganizmy mogą występować na widocznie czystych powierzchniach, ale najliczniej – w obszarach mokrych i niedoczyszczonych, gdzie resztki poprodukcyjne i środowisko zewnętrzne umożliwi im utrzymanie się i/lub namnażanie. Trudnodostępne miejsca takie jak krawędzie, zarysowania, pęknięcia, pory, trudne w utrzymaniu czystości wyposażenie, rdzewiejące lub uszkodzone materiały mogą być potencjalnym schronieniem dla mikroorganizmów, i w związku z tym miejsca te należy szczególnie kontrolować. Pobieranie próbek z trudnodostępnych miejsc, gdzie może gromadzić się żywność, czasem może być technicznie nieosiągalne i w tych przypadkach konieczny będzie demontaż elementów konstrukcyjnych maszyny.
Miejsce, z którego będzie pobierana próbka, powinno być reprezentatywne. To znaczy, że stopień czystości tego miejsca odnosi się do ogółu badanej powierzchni. Należy ustalić miejsca reprezentatywne w trakcie walidacji metody w zakładzie.
Do przykładowych miejsc poboru próbki zaliczamy:
- Powierzchnie nie mające kontaktu z produktem: podłogi, ściany, sufit, obudowa urządzeń, kanalizacje, otwór odpływowy w podłodze, węże natryskowe, klimatyzacja – wyniki badań w tych punktach stanowią odnośnik do szacowania ryzyka zakażenia dla produktu o zwykle niższym stopniu prawdopodobieństwa.
- Powierzchnie mające kontakt z produktem: blaty, taśmy produkcyjne – wyniki z tych badań z kolei są bezpośrednim wskaźnikiem wysokiego ryzyka, wobec czego – badania te zwykle prowadzi się częściej i bezpośrednio koryguje ewentualne przekroczenia.
Powierzchnia poboru
Wielkość powierzchni podczas poboru próby powinna być ściśle określona. Laboratoria muszą otrzymać reprezentatywną próbkę materiału, chociaż nie zawsze jest ona zdefiniowana przez wielkość liczbową. W tym przypadku opis próbki powinien być przedstawiony precyzyjnie.
Całkowitą powierzchnię poboru prób opisują odpowiednie dokumenty techniczne z rodziny norm ISO (np. PN-EN ISO 18593:2018 itp.) lub inne wytyczne specyficzne dla rodzaju produkcji i ryzyka z nią związanego. Im większa powierzchnia poboru, tym większa szansa wykrycia zakażenia, nawet przy jego niskiej liczebności w środowisku.
Znajomość całkowitej powierzchni wymazu, obliczona na podstawie wymiarów obiektu, zastosowanego szablonu itp. jest kluczowa dla przeliczenia uzyskanego wyniku ilościowego i do wyrażenia go w jtk/cm².
Czas i częstotliwość próbkowania
Próbki mogą być pobierane w trakcie/po produkcji, albo po myciu/dezynfekcji. Czas poboru powinien być sprecyzowany w procedurze próbkowania, w zależności od celu, w wewnątrzzakładowym planie kontroli jakości.
Detekcja mikroorganizmów może być utrudniona, jeśli wymaz pobierany jest natychmiast, albo w krótkim czasie po myciu lub dezynfekcji, ponieważ komórki bakterii mogą być wciąż żywe, ale nie być zdolne do wzrostu na podłożu ze względu na uszkodzenia spowodowane środkami chemicznymi.
By osiągnąć możliwie wysoki stopień detekcji mikroorganizmów, próbkowanie zaleca się wykonywać w trakcie produkcji np. po 2h od zaczęcia produkcji i pod koniec (przed myciem i dezynfekcją). Próbki powinny być pobierane odpowiednio często, jeśli produkt jest wystawiony na zanieczyszczenie. Jeśli badanie ma na celu ocenę skuteczności mycia i dezynfekcji, a próbki pobierane są bezpośrednio po procesach chemicznych – bezwzględnie zaleca się stosowanie neutralizatora środków dezynfekcyjnych!
Techniki próbkowania
Najważniejszą czynnością w technice próbkowania jest dobór odpowiedniego narzędzia. Na rynku dostępna jest szeroka oferta wymazówek, gąbek lub ściereczek do wykonywania wymazów. Tylko kiedy zastosować konkretny wariant? Głównym kryterium doboru narzędzi jest pole wymazu – do powierzchni poniżej 100cm² poleca się wymazówki, natomiast dla powierzchni większej lub równej 100 cm² – ściereczki oraz gąbki. Na rynku dostępne są również gotowe płytki kontaktowe, które przeznaczone są do poboru prób z powierzchni płaskich (nie poleca się ich do testów jakościowych np. w kierunku Salmonella czy Listeria).
Należy pamiętać, aby zawsze korzystać ze sterylnych przyrządów, w celu zapobieżenia przypadkowemu zanieczyszczeniu próbki. Warto zwrócić także uwagę na tworzywa, z których wykonane są stosowane akcesoria. W analizach mikrobiologicznych konieczne są materiały, które nie tylko są jałowe, ale także mają potwierdzony brak działania hamującego wzrost/wykrywanie drobnoustrojów.
Rozcieńczalniki
Przed próbkowaniem należy ocenić powierzchnię, z której mamy wykonać wymaz. Czy jest ona mokra, sucha, gładka czy szorstka. Gdy mamy do czynienia z suchą nawierzchnią powinniśmy użyć rozcieńczalnika. Warto dowiedzieć się czy/jakie są stosowane środki dezynfekujące na danej powierzchni. Odpowiednie dobranie akcesoriów pozwoli nam na lepszy wychwyt mikroorganizmów podczas wykonywania wymazu.
Czekamy na Twoje pytania!
Poniższy formularz wyśle do nas wiadomość - skorzystaj!
© SterBios 2021. Wszelkie prawa zastrzeżone.